Жыхары вёскi Курачкі
Рэгіна Пятроўна, дачка, зяць і ўнук
Бабуля спачатку сказала, што нічога не памятае: «Ідзіце да іншых». Але потым запрасіла ў хату, прапанавала гарбаты. За гарбатай падзялілася гісторыямі.
«Чаму вёска так называецца? Кажуць, таму, што курыльня была, дзе вапну курылі. Але гэта, — дадае Рэгіна Пятроўна, — няпраўда, бо вёска яшчэ і раней стаяла».
Гэтыя мясціны мяжуюць з трыма раёнамі: Стаўбцоўскім, Дзяржынскім і Валожынскім. Калісьці тут была тэрыторыя Польшы. Займаліся кантрабандай. Ракаў быў багатым месцам, жывым. Людзі там добра зараблялі, было шмат корчмаў і шынкоў.
Да прыходу Саветаў маці Рэгіны Пятроўны, як і шмат хто з іншых, служыла ў пана. Тады было багата хутароў. Працаваць даводзілася цяжка. Але была свая зямля. Наша суразмоўца ўзгадвала цяжкія часы, калі яе бацькі хадзілі басанож па палях у холад: дзе карова сікала, там іх і грэлі, усе ногі былі ў пухірах.
Саветаў людзі баяліся. Яны забіралі ўсё, раскулачвалі. Устанавілі нормы, колькі прадуктаў кожны двор павінен здаць. Вяскоўцы спецыяльна куплялі масла, каб аддаць яго, бо ў сваёй гаспадарцы столькі не было. Стала праблемай схадзіць да касцёла. Дзед быў камуністам, займаў высокія пасады. Але крый Божа, каб вы пайшлі да касцёла з яйкам… А людзі ўсё роўна знаходзілі магчымасць трапіць на імшу.
Падчас вайны болей баяліся партызанаў, а не немцаў. Партызаны і атрады, якія былі ні за Саветаў, ні за фашыстаў, адбіралі ўсё, што было. Калі людзі бачылі, што хтосьці набліжаецца, ежу хавалі ў лесе, каб хоць нешта засталося.
Рэгіна Пятроўна ўзгадвала, што немцы забралі бацьку, і маці выкупіла яго за золата, але баялася пра гэта расказваць, усё пыталася ў дачкі, ці можна.
Іх сусед, які ўжо памёр, служыў у польскай арміі. У яго была такая прыгожая ваенная форма, расказвала Рэгіна Пятроўна.
Падчас бамбардзіровак хаваліся ў скляпах, якія былі ў кожнай хаце.
На палях пасля вайны яшчэ доўга знаходзілі патроны, гільзы, снарады, што не разарваліся. У кожнага мясцовага на гарышчы нешта з гэтага ляжала. Дзеці маглі з імі гуляць. У навакольных лясах захаваліся акопы, доты, якія нельга было ні ўзарваць, ні разабраць. Іх так і пакінулі. Цяпер усё зарасло. А на горцы побач з іх домам знаходзілася брацкая магіла нямецкіх салдат — там зямля правальвалася.
Уся вёска — сваякі паміж сабой, з Івянецкага стану. Людзі творча адораныя, адукаваныя, шмат хто з’язджаў за мяжу. Адзін са сваякоў Рэгіны Пятроўны стаў галоўным архітэктарам Варшавы. Расказвала яна і пра сваячку Серафіму, якая была перакладчыцай, з’ехала з Беларусі і з-за КДБ баялася адкрыта прыязджаць у родныя мясціны. Але некалькі разоў інкогніта наведвала родных. Дачка Рэгіны Пятроўны ўзгадвала, што яна заўсёды прывозіла «сумку шакаладу».
Рэгіна Пятроўна ўсё жыццё працавала ў калгасе. Пасля выхаду на пенсію адчувае сябе забытай: пра яе не памятаюць. «Раней хоць дровы на зіму прывозілі, а цяпер нічога, нават паштоўкі на святы не дашлюць. Зараз на людзей проста забываюцца», — уздыхае яна.
— Калгас загібаецца, а калісьці быў тройчы мільянерам. Вельмі добры старшыня быў, руплівы. Таму і калгас быў багатым. А зараз палі не засейваюцца, нічога не косіцца. Бачылі б, у якім стане кароўнік! Паглядзіце на суседні павалены дом. Не так даўно яго распілавалі, каб кантору абаграваць.
Рэгіна Пятроўна хвалявалася, дзе мы будзем начаваць, прапаноўвала нам застацца ў іх.
Фатаграфавацца Рэгіна Пятроўна адмовілася, яе родныя таксама не захацелі. Яна засаромелася, хутка схавалася ў суседнім пакоі і размаўляла адтуль. Не саступала. Дачка стала ўгаворваць, а яна з пакоя адказала: «Адчапіся. Не буду».
Баніфацый Фёдаравіч
Па дарозе сустрэлі чалавека на ровары. Ён з суседняй вёскі, ездзіў у краму. Купіў гумовікі, каб ногі не прамакалі, калі па расе будзе каня выганяць на пашу.
У яго рэдкае імя Баніфацый. Было бачна, што саромеецца свайго імені, быццам бы прабачаецца. Усе здзіўляюцца, калі яго імя запісваюць. Кажа, так бацькі назвалі. У ягоным родзе ўсе палякі, але запісаныя беларусамі. «Раней палякаў нікуды не бралі. Хаця, калі ты армянін, то ніхто гэтага не хавае…». Баніфацый Фёдаравіч усё жыццё займаўся паляваннем, але зараз ужо здароўе не дазваляе.
Марыя Вікенцьеўна
Фатаграфавацца адмовілася. Сказала: прыязджайце наступным разам, тады і сфатаграфуеце.
Вельмі прыемная жанчына з добразычлівай усмешкай. Хаця спачатку падалася строгай.
Пачала расказваць сваю біяграфію так, як прынята, афіцыйна. Нарадзілася.., вучылася.., скончыла.., працавала…
Потым стала дзяліцца ўспамінамі.
Нарадзілася Марыя Вікенцьеўна ў 1941 г. У сям’і было чацвёра дзяцей. Ёй давялося даглядаць паралізаваную маму, дапамагаць сёстрам. Бацькі памерлі рана.
Вучылася ў школе ў Шакуцях. Настаўнікі былі вельмі добрыя. Памятае, што адна настаўніца хадзіла ў паліто з залапленымі локцямі. «Не тое, што зараз: вучні выглядаюць лепш за настаўнікаў. Усе пры кампутарах. А мы прыцемкам, — узгадвае, — падымаліся, бралі паходню, макалі ў салярку, ішлі ў школу».
Праца была вельмі цяжкай. На гадзіннік ніхто не глядзеў. З самай раніцы ішлі на поле, вярталіся, калі сцямнее. Зямлю апрацоўвалі рукамі. Па некалькі гектараў ільну абрывалі сярпамі. Працавалі і ўночы — кудзелю пралі. Нічога асабліва не было. Карміла зямля… Узгадвала выпадкі, калі людзі пад камбайн клаліся, каб не касіў траву, бо яна ішла на корм жывёле.
У свой час вёска была шматлюдная. На ўсе Курачкі — 45 кароў, а зараз засталася толькі адна. Мясцовыя ў яе гаспадароў купляюць масла, малако, тварог.
Сама Марыя Вікенцьеўна ўжо тры гады, як не трымае карову. Трэба мужа даглядаць: ён хворы, не ўстае. Але сама неяк употай ад дзяцей купіла парася. Тыя адгаворвалі, а бабуля кажа: мне трэба, будзеце прыязджаць, буду вас частаваць.
У вёсцы жывуць цяпер збольшага дачнікі ў бацькоўскіх дамах. Добра, кажа, што не забываюць. Але часы зараз зусім іншыя, і моладзь не хоча трымаць жыўнасць.
Дзеці бралі яе ў горад. Рытм жыцця ў горадзе вельмі цяжка ўспрымаецца пажылым чалавекам. Там нудна: выйдзеш на вуліцу, нікога не ведаеш. Няма з кім пагутарыць. Вельмі шумна. Ёй лепш у сваёй роднай хаце.
На панадворку ў Марыі Вікенцьеўны стаіць асвячоны крыж, які паставіў яе муж Іван. Хаця звычайна крыж ставіцца на пачатку альбо ў канцы вёскі. А тут ён, адзіны, стаіць у цэнтры вёскі. Калі хаваюць нябожчыкаў, то спыняюцца каля яго, моляцца.
Марыя Вікенцьеўна верніца, ходзіць да касцёла. Там сустракае знаёмых, з якімі можа пагаварыць. У гэтым і адрозненне ад жыцця ў горадзе. Парафія невялікая: чалавек 30. Яны аднаўляюць капліцу ў Небароўшчыне. Спачатку тая зямля была нічыйная, ніхто на яе не прэтэндаваў, усё парасло пустазеллем. Шмат мурашоў было, вытраўлялі, выводзілі іх. Дзякуючы ксяндзу сталі афармляць дакументы на будаўніцтва капліцы. Абяцалі, што дакументы падпішуць. Людзі пачалі будаваць, фундамент зрабілі. Раптам сказалі, што нічога не падпішуць. Зямля дарагая, яны яе выкупілі. Але з нейкай прычыны парафіі адмовілі, пагражалі штрафамі. Фундамент давялося пяском засыпаць. Пазней нейкім цудам дазвол на будаўніцтва ўсё ж атрымалі. Адкопвалі, цяпер будуюць далей.
Імшу слухаць ёй прасцей па-польску, таму што яна так вучылася. Па-беларуску не так даўно сталі служыць, каб моладзь больш разумела. А размаўляюць у Курачках усе, як і Марыя Вікенцьеўна, на трасянцы, на сумесі беларускай, польскай і рускай моваў.
Муж шмат гадоў працаваў трактарыстам, меў шмат грамат, узнагарод, быў ганаровым настаўнікам моладзі, свой досвед ім перадаваў. А зараз ён забыты, нават паштоўку ніхто не дашле. Што з тых грамат?.. Ніхто не памятае…
